Hoá học là môn khoa học thực nghiệm vì vậy trong dạy học hiện nay, việc sử dụng thí nghiệm ngày càng được sử dụng rộng rãi và tỏ ra hiệu quả, thể hiện qua hầu hết các nội dung. Để các thí nghiệm đạt hiệu quả cao nhất, giáo viên cần lựa chọn phương pháp sử dụng thí nghiệm theo hướng tích cực phù hợp.
Sử dụng thí nghiệm theo phương pháp nghiên cứu:
Sử dụng thí nghiệm theo phương pháp nghiên cứu, người giáo viên cần hướng dẫn học sinh các hoạt động như sau:
Học sinh hiểu và nắm vững vẫn đề cần nghiên cứu; cho học sinh nêu các giả thuyết, dự đoán trên cơ sở lí thuyết đã biết; lập kế hoạch giải ứng với từng giả thuyết.
Chuẩn bị hóa chất dụng cụ, thiết bị để làm thí nghiệm xác nhận giải thuyết, quan sát trạng thái các chất trước khi làm thí nghiệm; xác nhận giải thuyết đúng thông qua kết quả thí nghiệm; giải thích hiện tượng, viết các phương trình hóa học và rút ra kết luận.
Sử dụng thí nghiệm biểu diễn theo phương pháp nghiên cứu sẽ làm tăng tính tích cực nhận thức, hứng thú học tập và bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh.
Dùng thí nghiệm để kiểm nghiệm
Qui trình thí nghiệm hóa học để kiểm chứng kiến thức: Giáo viên nêu mục đích thí nghiệm và yêu cầu học sinh thực hiện, quan sát trạng thái, màu sắc.
Sau đó, dự đoán phản ứng có xảy ra không, lý do; quan sát mô tả hiện tượng, giải thích hiện tượng; viết phương trình hóa học.
Giáo viên hoặc học sinh làm thí nghiệm kiểm chứng trong đó yêu cầu học sinh nêu hiện tượng thí nghiệm.
Cuối cùng, giáo viên chỉnh sửa kết luận, nhận xét, bổ sung kiến thức cho học sinh.
Dùng thí nghiệm để đối chứng:
Để hình thành khái niệm hóa học giúp học sinh rút ra kết luận một cách đầy đủ, chính xác hơn về một qui tắc, tính chất của một chất, cần sử dụng thí nghiệm ở dạng đối chứng.
Trong quá trình sử dụng thí nghiệm đối chứng ở một mức độ tích cực, giáo viên cần tổ chức, điều khiển hoạt động của học sinh để các em được hoạt động như người nghiên cứu.
Dùng thí nghiệm tạo tình huống có vấn đề:
Quy trình của phương pháp nêu và giải quyết vấn đề thường được sử dụng là:
Đặt vấn đề, giới thiệu thí nghiệm; tổ chức cho học sinh tái hiện lại kiến thức cũ có liên quan; học sinh dự đoán thí nghiệm xảy ra, những thí nghiệm để kiểm tra những dự đoán đó.
Sử dụng thí nghiệm trong bài luyện tập:
Sử dụng thí nghiệm biểu diễn trong giờ luyện tập, ôn tập không phải lặp lại những thí nghiệm đã biểu diễn mà có thể dùng các thí nghiệm mới, có những dấu hiệu chung của thí nghiệm đã làm, nhưng có dấu hiệu mới để củng cố, chỉnh lí, khắc sâu kiến thức, khắc phục suy luận sai lầm.
Nhận thấy khi giảng dạy một lớp không sử dụng thí nghiệm theo hướng dạy học tích cực hiệu quả tiếp thu của học sinh bị hạn chế, một lớp sử dụng thí nghiệm theo hướng dạy học tích cực hiệu quả tiếp thu của học sinh tích cực, học sinh tiếp thu bài tốt, dễ hiểu và đặc biệt kiến thức ghi nhớ tốt hơn.
GV: Nguyễn Thị Đào